یادداشت هفته: طرح اکتشاف طرحی لازم یا زاید؟

بعد از اخذ مجوزهای لازم جهت انجام عملیات اکتشاف برای اخذ پروانه اکتشاف یک طرح بنام طرح اکتشاف باید تهیه و تحویل سازمان صمت گردد که این طرح شامل برنامه های لازم برای انجام اکتشاف در محدوده مورد نظر است.
استانداردهایی هم جداگانه برای انجام عملیات اکتشاف هر ماده معدنی توسط معاونت ریاست جمهوری تهیه شده که اصول اکتشاف آنها را بیان میکند.
به عنوان مثال نشریه شماره ۵۴۱ فهرست عملیات چهارگانه اکتشاف مس می باشد.
اما آیا نوشتن این طرح و صرف هزینه و انرژی مکتشف، سازمان نظام مهندسی و البته کارشناسان سازمان برای آن لازم است؟!
در این خصوص چند نکته قابل تامل وجود دارد.
۱. اکتشاف یک عملیات کاملا مشخص و معین و از قبل روشن نیست که همه مراحل و کیفیت و کمیت آنها قابل برنامه ریزی باشد. عملیات اکتشاف هر مرحله باید با توجه به نتایج مرحله قبل و البته خود آن مرحله طراحی و اجرا شود. برای مثال وقتی برنامه شما برای حفاری تا عمق صد متر است و در انتهای صدمتری کانی سازی هنوز ادامه دارد باید حفاری را ادامه دهید. یا در مورد ترانشه و سایر عملیات نیز همچنین.
۲. با توجه مسأله ارتباط طراحی مراحل اکتشاف طرح اکتشاف صرفا شامل کلیات عملیات لازم است که تفاوتی عموما با نشریات فنی ندارد و با ذکر مقدار هر عملیات و محاسبه هزینه آن تحویل سازمان میشود.
۳. مقایسه عملیات اکتشافی انجام شده در معادن کشور با طرحهای اکتشاف که میتوان گفت در نود درصد تطابقی ندارند گویای عدم کارآیی این طرح هاست.
۴. هر محدوده معدنی منحصر بفرد است و نمیتوان برای همه محدوده ها نسخه واحد پیچید. محدوده ای که کل وسعت آن دو کیلومتر است قاعدتاً نیاز به دورسنجی ندارد و محدوده ای که رگه کانی سازی آن رخنمون مشخص با ضخامت بالایی دارد یا بشکل لایه رسوبی می باشد نیاز به ژئوفیزیک ندارد.
لذا عملیات اکتشاف باید در هر محدوده با توجه به خصوصیات آن محدوده و با توجه به نتایج هر مرحله انجام شود.
با توجه به مسائل ذکرشده بنظر لزومی برای تهیه این طرح وجود ندارد. اما چاره کار چیست؟
چاره کار حضور دایم مسئول فنی اکتشاف در محدوده بهمراه بازدید کارشناسان نظام مهندسی و سازمان صمت در حین عملیات و برنامه ریزی آن است.
اینگونه است که میتوان عملیات اکتشاف را بطور موثر و مفید انجام داد و ذخایر مواد معدنی کشور را شناسایی نمود.